invited article: GroenLinkscongres: forse correcties op de partijkoers

Paulus de Wilt wrote an article that, with his permission, i reproduce here. I think is worth the reading, by far and large...

GroenLinkscongres: forse correcties op de partijkoers

Het was een beetje een vreemde gewaarwording op het congres van GroenLinks in Zwolle. Wie het vaker meegemaakt heeft, herkent de patronen. Gewoonlijk worden er slechts één of twee amendementen aangenomen tegen het preadvies in. (Per slot van rekening wil het congres laten zien wie de baas is.) Daarover ontstaat dan wat gerommel, omdat partijbestuur of programmacommissie het punt toch wel erg belangrijk vond. Dit keer ging het anders. Op een fors aantal – vaak essentiële punten – werd het programma aangepast. Maar niet de programmacommissie was teleurgesteld, maar juist de criticasters van het programma.

Enkele tientallen leden liepen zelfs boos weg bij het congres. In hun ogen was GroenLinks opgehouden een sociale partij te zijn. De lijn van Vrijheid eerlijk delen – de ‘discussienota’ van Femke Halsema en Ineke van Gent over het sociale stelsel – was onvoldoende afgewezen door het congres. Nu bevatte die discussienota 18 voorstellen – de meeste daarvan onomstreden. De kritiek richtte zich op 3 hoofdpunten: de versoepeling van het ontslagrecht, de invoering van CAO-verkiezingen en het verkorten van de WW tot 12 maanden. (Ter verduidelijking van dat laatste: na die 12 maanden krijgen de mensen een participatiebaan aangeboden op minimumloonniveau – dat bovendien 10% stijgt.)
Vreemd genoeg zou een oplettende objectieve toeschouwer denken, dat op al deze punten het programma niet de lijn van Vrijheid volgt, maar veel meer aansluit bij de traditionele standpunten van GroenLinks.
Zo werd de versoepeling van het ontslagrecht al door de programmacommissie ingeslikt: in plaats daarvan nam men op dat ‘de ontslagbescherming van flexwerkers verbeterd moet worden’ en ‘De ontslagprocedures worden kort en eenduidig’. Een aantal congresdeelnemers las dat laatste echter als een verkapte vorm van versoepeling. Amendementen om de zin te schrappen werden door het congres verworpen. Misschien jammer, maar de tekst van de programmacommissie was al een overwinning van de criticasters van de liberale koers.
Wat betreft de CAO-verkiezingen kan men zeker tevreden zijn. Dit punt werd door het congres uit het programma geschrapt. Voor degenen die het debat niet gevolgd hebben: de discussie gaat hierbij om de vraag of niet-vakbondsleden invloed moeten hebben op de CAO-onderhandelingen. Femke en Ineke bestempelden hun voorstel als een CAO-referendum. Geheel ten onrechte, omdat ze juist voorstelden de onderhandelingsdelegatie door alle werknemers te laten kiezen, niet om na afloop het resultaat voor te leggen. Door vele mensen in de vakbeweging werd dit voorstel gezien als een frontale aanval op de bonden. Immers waarom zou iemand nog lid worden van een vakbond als de belangrijkste taak – een CAO afsluiten – niet meer door de bonden zou gebeuren? Het amendement om deze ‘verkiezingen’ te schrappen werd aangenomen. Het optreden van Jup van ‘t Veld bij dit punt heeft hem duidelijk geholpen om een plek op de kandidatenlijst te verwerven (Jup werd uiteindelijk elfde).
Blijft over het punt van de verkorting van de WW-duur. Daarover ontstond een heftige discussie op het congres. Velen wilden een amendement van Amsterdam aannemen dat simpelweg zei: ‘geen verdere verslechtering van de WW’. Net als bijna alle andere amendementen met een gelijksoortige inhoud werd dit echter verworpen met een stemverhouding van ca. 45-55%. Bijna alle andere amendementen? Ja, bijna, want één amendement slipte er door. Een amendement van Den Haag dat de woorden ‘een jaar’ verving door ‘zo lang als de duur van de WW-uitkering’. Een glashelder amendement dat bovendien als toelichting had: ‘De voorstellen kunnen ook prima zonder verkorting van de WW-duur.’ Waarom het congres nou precies de voorkeur aan dit amendement gaf boven andere die hetzelfde beoogden, is voer voor exegeten. Misschien vond men de andere amendementen te defensief geformuleerd of gunde men de eer niet aan Amsterdam (per slot van rekening was er weer veel gemor over de dominantie van ‘Amsterdam’).
Hiermee waren de drie meest omstreden voorstellen uit ‘Vrijheid’ verworpen. Ook op tal van andere punten werd het programma overigens aangescherpt. Zo werd het voorstel om tussen Leiden en Haarlem een nieuwe stad aan te leggen (de ‘Bollenstad’) verworpen. Ook amendementen over bijvoorbeeld milieu en internationale politiek/terrorismebestrijding werden ondanks het verzet van de programmacommissie aangenomen. Waarom dan toch die tevredenheid bij de programmacommissie? Ik kan het niet anders verklaren dan uit een poging de uitslag naar zich toe trekken. De dag na het congres meldden de meeste kranten dat er ‘weinig veranderd’ was door het congres. Zelfs expliciet werd genoemd dat de verkorting van de WW door het congres gesteund werd! Daaruit blijkt dat het partijbestuur/de Tweede Kamerfractie/de programmacommissie (samen te vatten als ‘de partijtop’) er duidelijk in geslaagd zijn een beeld neer te zetten dat niet geheel overeenkomt met de werkelijkheid. De redenering van de partijtop blijkt als volgt te lopen: het amendement van Den Haag verandert wel de tekst, maar niet de inhoud, immers elders in het programmapunt wordt óók de termijn van één jaar genoemd, dus er verandert niets. Er zijn vier argumenten waarom deze redenering niet kan kloppen:
1. Die andere vermelding van de termijn gaat over de participatiebanen, niet over de duur van de WW-uitkering.
2. De toelichting van Den Haag was glashelder en toelichtingen bij voorstellen moeten gebruikt worden als de interpretatie eventueel niet eenduidig zou zijn.
3. Amendement en toelichting van Den Haag waren zeer kort, iedereen heeft de tijd gehad om die te lezen tussen de eerste stemming en de tweede (met kastjes, dus extra lang de tijd om te lezen).
4. Als de interpretatie van de partijtop juist zou zijn, zou er feitelijk niets veranderd zijn. Dat betekent ook dat het amendement slechts een redactionele wijziging zou zijn en dus slechts een categorie 1 amendement. Het amendement was echter categorie 3 – een belangrijke verandering op een hoofdpunt!
De teleurstelling bij de linkse oppositie in GroenLinks heeft er helaas ook aan meegewerkt dat dit heeft kunnen gebeuren. Daardoor kon het beeld ontstaan dat de partijtop gelijk had in haar interpretatie. Men had kennelijk op meer gehoopt. Sterker nog, ik denk dat velen al zolang boos waren op de ontwikkelingen in GroenLinks, dat alleen een volledige overname van de oppositionele amendementen hen nog tevreden had kunnen stellen. Toen dat niet gebeurde haakte men alsnog af.
Het blijkt dus dat voor- en tegenstanders van de liberale koers iets van hun gading uit dit congres kunnen halen. Ook bij de kandidatenlijst bleek dat. Enerzijds waren er voornamelijk kandidaten te kiezen die weinig kritisch staan tegenover de huidige koers, anderzijds moet je vaststellen dat kritische kandidaten beter scoorden. GroenLinks blijkt een complete partij te zijn met linker- en rechtervleugels. De linkervleugel dient wat zelfverzekerder te opereren en vooruitgang in haar richting ook te verkopen als een overwinning. De rechtervleugel dient wat minder arrogant te zijn en de pretentie dat zij de partijlijn bepaalt een beetje te temperen. Anders lopen we het risico onze linkervleugel kwijt te raken. Voorlopige hebben ze elkaar nog nodig.

Paulus de Wilt
Bremen, 8 oktober 2006